ข้าวกับทฤษฎีนิเวศวิทยาทางวัฒนธรรม ทฤษฎีนิเวศวิทยาทางประเพณีวัฒนธรรมของไทย (Cultural Ecology) เป็นทฤษฎีที่มีแนวคิดว่า สิ่งแวดล้อมเป็นตัวกำหนดพฤติกรรมของมนุษย์ ในขณะเดียวกันมนุษย์ก็เป็นผู้จัดสรรสิ่งแวดล้อมด้วย วัฒนธรรมประเพณีของมนุษย์จะเป็นอย่างไร ขึ้นอยู่กับสิ่งแวดล้อมที่มนุษย์อาศัยอยู่ สิ่งแวดล้อมที่หลากหลาย เป็นตัวทำให้พฤติกรรมของมนุษย์หลากหลาย และสิ่งแวดล้อมที่อัตคัต จะทำให้มนุษย์คิดปรับตัวให้อยู่รอดในสิ่งแวดล้อมนั้น ๆ สิ่งแวดล้อมที่ขาดแคลนจะส่งผลให้มนุษย์ต้องใช้ความคิดมากขึ้น ยิ่งคิดมาก พฤติกรรมย่อมมีมากขึ้นและดีขึ้นเพื่อที่จะเอาชนะธรรมชาติให้ได้
ดังนั้น มนุษย์จึงได้คัดเลือกข้าวป่าชนิดต่าง ๆ ตามความต้องการของตนเพื่อให้สอดคล้องกับระบบนิเวศน์ และจากลักษณะภูมิประเทศของภาคตะวันออกเฉียงเหนือทำให้ปลูกข้าวเหนียวได้ผลผลิตมากที่สุด จึงทำให้ในบริเวณนี้บริโภคข้าวเหนียวเป็นหลัก
ทั้งยังก่อให้เกิดวัฒนธรรมประเพณีไทยอีสานที่เกี่ยวข้องกับข้าวหนียวอีกด้วยนอกจากนี้ ปัจจัยทางภูมิศาสตร์น่าจะมีส่วนสำคัญที่ทำให้บริเวณนี้ต้องเลือกพันธุ์ข้าวเหนียวในการเพาะปลูกและเพื่อบริโภค สอดคล้องกับทฤษฎีทางนิเวศวิทยาวัฒนธรรมที่กล่าวว่าสิ่งแวดล้อมเป็นตัวกำหนดพฤติกรรมของมนุษย์ ในขณะเดียวกันมนุษย์ก็เป็นผู้จัดสรรสิ่งแวดล้อมด้วยเช่นเดียวกัน
นอกจากนั้น มนุษย์ยังต้องปรับตัวให้เข้ากับสภาพแวดล้อม เพื่อให้ได้ผลผลิตที่มากขึ้น ตามชุมชนที่ขยายใหญ่ขึ้น ทำให้ต้องแสวงหาพื้นที่ใหม่ที่สมบูรณ์กว่า เพื่อผลิตข้าวให้ได้มากขึ้น ดังนั้นจึงสอดคล้องกับทฤษฎีนิเวศวิทยาวัฒนธรรมดังที่ได้กล่าวมา
ข้าวกับวิถีชีวิตมนุษย์นั้น ไม่สามารถแยกออกจากกันได้ เนื่องจากมนุษย์ต้องบริโภคอาหาร ข้าวก็เป็นอาหารประเภทหนึ่ง ทั้งยังมีส่วนก่อกำเนิดประเพณีและพิธีกรรม ที่แสดงถึงความสัมพันธ์ระหว่าง ข้าว มนุษย์ ประเพณีไทยและพีธีกรรม
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ดี.อี.จี.ฮอลล์. (2549). “ชนชาติเขมรและสมัยพระนคร” ใน ประวัติศาสตร์เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ : สุวรรณภูมิ-อุษาคเนย์
ภาคพิสดาร. กรุงเทพ : ศูนย์หนังสือจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. 101.
Ian Mabbette and David Chandler. (1995). “Farmers” in the Khmers. England: Silkworm Books. 148.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
